To doktordisputasar
Doktorgrad er den øvste akademiske graden og dermed utdanning det er mogleg å ta i Noreg. Å ha ein doktorgrad, er eit kvalitetsstempel. Ein omfattande fagleg arbeidsinnsats ligg bak.
Eg meiner røynsle med denne typen akademisk arbeid er eit viktig innslag i bispekollegiet. Det er viktig at biskopane i Den norske kyrkja speglar ei breidde når det gjeld kompetanse og røynsle.
Dei to siste vekene har eg vore involvert i to disputasar. Den eine i Oslo, den andre i Bergen. Den eine innanfor teologi, den andre innanfor sjukepleievitskap. Den første avhandlinga hadde eg vore vegleiar for. Den andre avhandlinga sat eg i den sakkunnige komiteen for.
5. juni forsvarte Gudrun Lydholm avhandlinga si for graden ph.d.: “Save souls, grow saints and serve suffering humanity”. The development towards registration as a faith community in The Salvation Army in Norway with focus on the period 1975-2005. Disputasen vart halde ved Det teologiske fakultet, Universitetet i Oslo. Avhandlinga representerer eit forskingsmessig pionerarbeid: “Afhandlingen viser, hvorledes en religiøs minoritet har tilpasset sig læremæssigt og praktisk til en situation med en stærk national statskirke uden at miste forbindelsen til sin internationale base. Forskningen på Frelsesarmeen udfylder et tomrum i norsk kirkehistorie.”
Den sakkunnige komiteen omfatta: Professor Dag Thorkildsen, førsteamanuensis Ingunn Breistein og biträdande professor Johan Lundin. Førsteopponent: Breistein, andreopponent: Lundin.
12. juni forsvarte Kristin Kavli Adriansen avhandlinga Et kvinneyrke tar form. Sykepleie i Rogaland 1920 – 1970. Disputasen fann stad ved Institutt for global helse og samfunnsmedisin, Universitetet i Bergen. Avhandlinga undersøkjer korleis sjukepleia har vekst fram i Rogaland som eit kvinneyrke – og korleis internasjonale så vel som nasjonale straumdrag, samfunnsmessige behov og faglege retningslinjer har influert den lokale sykepleia. Eit viktig fokus ligg på sjukepleieutdanninga. Avhandlingsarbeidet konkluderer med at religion er ein faktor som særpregar forminga av sjukepleieyrket i Rogaland. Kallet var vesentleg for framveksten av sjukepleie som eit kvinneyrke: ”Kallets religiøse betydning er uomtvistelig. Den religiøse forståelsen knyttes i denne sammenheng til en luthersk og pietistisk kristendomsforståelse”.
Den sakkunnige komiteen omfatta: Professor Eva Gjengedal, lektor og studieleder Kirsten Frederiksen, professor Hallgeir Elstad. Førsteopponent: Frederiksen, andreopponent: Elstad. Hovudvegleiar for avhandlinga har vore professor Aina Schiøtz.
Bruk røysteretten! Saka gjeld ny biskop i Sør-Hålogaland
Røystinga om ny biskop i Sør-Hålogaland er i gang. Seks kandidatar er nominerte. Biskopen og leiaren for Sør-Hålogaland bispedømmeråd oppmodar dei som har røysterett om å nytte røysteretten. Dei strekar under at ”jo flere av de stemmeberettigede som deltar i avstemningen, jo bedre. Oppslutningen om kirkelig valg, inklusive tilsettingsprosessen av biskop, sier noe om et aktivt kirkelig demokrati som igjen er viktig for en levende folkekirke.” Røysteperioden er fram til 13. august.
Dei røysteføre skal røyste på dei tre av kandidatane dei meiner er mest eigna til å vere biskop i Sør-Hålogaland bispedømme i ei avgjerande tid for Den norske kyrkja. Det er sjølvsagt fleire omsyn å ta når det gjeld val av ny biskop. Kva meiner kandidatane i sentrale spørsmål? Kva med leiarstil, evna til å engasjere, teologisk profil og kompetanse, tilknyting til bispedømmet osb.?
Dersom eg blir biskop i Sør-Hålogaland, vil eg leggje vekt på å fremje folkekyrkja. Då vil eg ta utgangspunkt i det kyrkja alt er, i det som faktisk, slik eg opplever det, kjenneteiknar kyrkja i Sør-Hålogaland. Ho er ei folkekyrkje, og vi må i det daglege arbeidet verke for at ho også i framtida skal vere det: ei kyrkje for folket i Nordland. Alle som gjer teneste i kyrkja, tilsette som friviljuge, må stadig stille spørsmålet: kva vil det seie å vere kyrkje her hos oss? Korleis kan vi best mogleg vere ei kyrkje for folket? Eg ønskjer som biskop å invitere til å reflektere saman om kva det vil seie å vere ei folkekyrkje for vår tid. Den norske kyrkja er skriven inn i Grunnlova som ”Norges folkekirke” (§ 16). Dette forpliktar kyrkja, slik eg ser det. Vi som kyrkje må gje folkekyrkjeomgrepet innhald. Det sentrale innhaldet kan det ikkje vere tvil om: det frigjerande evangeliet om Jesus Kristus. Kyrkja er sendt til alle menneske. Folkekyrkja syner på den beste måten at evangeliet er for alle og gjeld alle. Folkekyrkja må vere ei ”åpen dør”.
Eg meiner eg har evna til å inspirere og motivere, ei evne det er viktig for den som skal vere biskop å ha. Eg har ein inkluderande leiarstil som eg trur passer nett i Sør-Hålogaland. ”Medarbeidarskap” er for meg eit nøkkelord når det gjeld leiarskap. I dette ligg ansvarleggjering av dei kyrkjeleg tilsette i tenesta. Samstundes ønskjer eg å vise omsorg for den einskilde. Den einskilde medarbeidaren skal bli sett og ivareteke. Eg ønskjer å vere ein biskop som er til stades for prestane og dei andre tilsette, for kyrkjelydane. Eg ønskjer å vere ein biskop som prioriterer bispedømmet. Dersom eg blir biskop, vil Sør-Hålogaland bispedømme vere det fremste kallet mitt.
Vidare vil framheve at eg kjem frå bispedømmet. Eg er nordlending, og ønskjer å tene kyrkja i Sør-Hålogaland. Ein ”Nordlands Trompet” kan også eg vere. Og dette vil eg kombinere med at eg kjem frå akademia. Kyrkja må ha biskopar med ulik kompetanse. Kyrkja treng òg teologisk kompetanse, bispekollegiet treng det. Kunnskapssamfunnet krev auka kompetanse, også i kyrkja. Bispekollegiet treng kjennskap og kunnskap om utdanningssystemet og den teologisk forskinga. Eg kan medverke til det.
Yrkesbakgrunnen frå Universitetet er òg ein fordel når det gjeld arbeidet med rekruttering til kyrkjeleg teneste. Som biskop vil eg prioritere satsinga på rekruttering frå dag ein. Dette må vere ei oppgåve for heile bispedømmet på alle nivå. Eg kjenner utdanningssystemet, eg har hatt ansvar for rekrutteringsarbeidet ved Det teologiske fakultet, og ser det som svært viktig at kyrkja og bispedømmet samarbeider tett med utdanningsinstitusjonane og Kyrkjerådet om rekrutteringa. Sør-Hålogaland skal ha dei beste kandidatane, og vi skal tilby gode arbeidsvilkår.
Store oppgåver og utfordringar ventar kyrkja i Sør-Hålogaland. Tida kallar på oss.
Pilegrimskonferanse og boklansering – «På leting etter tro»
Nasjonalt kyrkjeleg pilegrimsutval, Bjørgvin bispedøme og Selje kommune inviterer til pilegrimskonferanse i Selje, 5. – 7. juni. Noregs første kristne heilagstad og den første norske kristne helgen, St. Sunniva, inspirerer til å reflektere over følgjande tema: Kva gjer heilagstadane med oss? Kva gjer vi for å verne skaparverket?
7. juni feirar vi Skaparverkets dag og startsteg for Klimapilegrim 2015. Klima og miljø utfordrar oss som kyrkje. Klimaendringane trugar skaparverket og menneskeætta, og råkar dei fattige i verda hardast. Vi blir utfordra til å ta vare på og forvalte skaparverket. Pilegrimsarbeid og miljøarbeid kan gå hand i hand. Gjennom Klimapilegrim 2015 ønskjer vi å fortelje dei som styrer i Noreg og globalt at det er naudsynt med ein rettferdig internasjonal klimaavtale for å stoppe klimaendringane. Derfor oppmodinga: Bli med på ei vandring for klimarettferd fram mot klimatoppmøtet i Paris!
Klimapilegrim 2015 er ei nasjonal, tverrkyrkjeleg mobilisering for klimarettferd. Pilegrimsvandringar og ulike arrangement og aktivitetar over heile landet inviterer til refleksjon over kor avhengige mennesket er av Skaparen, skaparverket og kvarandre. Samstundes er dette ei mobilisering til å ta vare på skaparverket.
Pilegrimsferda startar på Svalbard/Nordkapp på Skaparverkets dag 7. juni og går gjennom Nord-Noreg, via Trondheim på Olavsfestdagane og til Oslo 15. eller 16. august. I tillegg vil det vere ei rute som går langs kysten frå Stavanger mot Trondheim.
Klimapilegrim 2015 mobiliserer for ein rettferdig klimaavtale i Paris. Under Klimapilegrim 2015 vil ein samle inn underskrifter med bodskap om at Noreg må medverke med mindre utslepp og meir pengar til klimatiltak i utsette land. Det blir gjennomfør pilegrimsvandringar og markeringar i Sverige, Danmark og Tyskland. Frå Tyskland vandrar ein heilt fram til Paris (frå 13. september til 27. november).
Boklansering: ”På leting etter tro. Dannelsesreiser med ungdom”
Eg har medverka i ei bok som blir lansert på pilegrimskonferansen i Selje denne helga. Boka inngår i IKO-forlagets Trosopplæring i praksis-serie (TIP), og har tittelen: “På leting etter tro”. Den formidlar røynsler frå reiser med ungdom til stader som fortel ei trushistorie, og tek opp reisa som ein metode i trusopplæringa. Målet med boka er å gje eit godt grunnlag for å medverke til danningsprosessen for ungdommar i alderen 15-18 år.
To reiser går til norske reisemål: Nidaros og Selje, stader som er knytte til vår eia tros- og kyrkjehistorie. Ei gruppe ungdommar drog til Torino i Italia for å sjå det mange meiner er Jesu likklede. Den fjerde reisa, til Lutherstader i Tyskland, tek for seg vår lutherske identitet.
Underteikna har medverka med den kyrkjehistoriske oversikten og gjennomgang av moglege reisemål for kvart bispedømme i Noreg.
Kjerneoppgåvene og førstelinjetenesta i kyrkja må prioriterast
Den norske kyrkja er inne i omfattande reformprosessar. Den største og kanskje viktigaste reforma no er arbeidet med ei framtidig kyrkjeordning, i samband med at kyrkja får ei meir sjølvstendig stilling i høve til staten. Dette inneber ei verksemdsoverdraging og etablering av eit nasjonalt kyrkjeleg rettssubjekt. I denne prosessen skal det gjerast viktige vegval for framtida. Tildels er det snakk om vanskelege val som vi eigentleg ikkje veit konsekvensen av. «Veivalg for fremtidig kirkeordning» er ute på ei omfattande høyring. For meg er to omsyn avgjerande når det gjeld dei vegvalet kyrkja skal ta. For det eine må vi sikre ei kyrkjeordning for folkekyrkja. Det inneber at vi sikrar ordningar som støttar opp under ei kyrkje som er open og inkluderande. Berre slik kan Den norske kyrkja framstå som folkets kyrkje.
Ei folkekyrkje føreset av folks eigne røynsler og liv får stå i sentrum, blir tolka og få ein himmel over seg. For det andre er det avgjerande å sikre maktfordeling innanfor kyrkjeordninga. Ei framtidig kyrkjeordning må medverke til ei rimeleg mynde- og oppgåvefordeling mellom ulike nivå og strukturar i kyrkja. Gjennom verksemdoverdraginga frå staten til kyrkja blir mynde konsentrert i Kyrkjemøtet. Mynde som til no har vore fordelt på regjering, Storting, departement og Kyrkjemøte blir overført til Kyrkjemøtet. Dette inneber ein maktkonsentrasjon på nasjonalt nivå i kyrkja, uten at ein i same grad som tidlegare har organ som balanserer og korrigerer kvarandre. I arbeidet med ei ny kyrkjeordning må maktfordelinga iveratakast.
I denne reformprosessen treng vi å reflektere over kva som faktisk er naudsynt for å vere kyrkje, kva som er grunnleggjande og umisteleg. Luthersk kyrkjetenking legg vekt på lokalkyrkja, «de helliges forsamling i hvilken evangeliet læres rett og sakramentene blir rett forvaltet” (CA VII). CA IV framhevar rettferdiggjeringa ved tru ålene, og for at vi skal kome fram til denne trua, seier CA, «er det innsatt en tjeneste med å lære evangeliet og meddele sakramentene» (CA V). Prestetenesta er ein funksjon av evangeliet – og derfor umisteleg for kyrkja. Fordi kyrkja «skjer» i lokalkyrkjelyden, er det viktig at den kyrkjeleg strukturen medverkar til å støtte opp opp om lokalkyrkjelyden, kyrkja si ”førstelinjeteneste”.
Eit av spørsmåla i høyringsdokumentet om vegval for ei framtidig kyrkjeordning lyder: Korleis kan kyrkjestrukturen forenklast for at knappe ressursar kan bli rasjonelt utnytta? Her er det all grunn til å påtale den aukande kyrkjelege byråkratiseringa, særleg på sentralt nivå. Byråkratiet genererer arbeid nedover i systemet. Kontrollrutinar blir utvida, det blir stadig fleire og meir omfattande krav til rapporteringar. Byråkratiseringa er med å å fjerne menneske og andre ressursar frå den kyrkjelege førstelinjetenesta. Derimot treng vi å prioritere dei kyrkjelege kjerneoppgåvene, der kyrkja møter menneska. Forenkling og rasjonalisering kan med fordel skje i det sentrale kyrkjelege byråkratiet.
Målmedviten innsats for rekruttering til kyrkjeleg teneste
Sør-Hålogaland bispedømme og Den norske kyrkja som heilskap har klare utfordringar når det gjeld rekruttering til dei kyrkjelege tenestene. Til dømes er 60 prosent av prestane over 50 år. Den norske kyrkja er inne i eit generasjonsskifte, og utdanningsinstitusjonane utdannar ikkje nok kandidatar til å dekkje behovet. Det inneber mangel på kompetent arbeidskraft. Som ei løysing kan vere fristane å fire på kompetansekrava. Men det er ei dårleg løysing. Meir enn nokon gong treng kyrkja kompetente og sjølvstendige fagtilsette. Eit viktig tilskott kan vere utanlandske medarbeidarar. Men framfor alt krev situasjonen ei planmessig satsing på rekruttering. Kyrkjerådet har oppretta eit eige prosjekt på feltet med ei eiga stilling. Denne rekrutteringssatsing skjer i eit samarbeid med utdanningsinstitusjonane.
Folkekyrkja er avhengig av ei brei rekruttering. På alle nivå i kyrkja må det setjast fokus på rekrutteringsarbeidet – frå lokalkyrkjelyden til dei nasjonale sentralorgana. Dersom eg blir biskop i Sør-Hålogaland, vil eg prioritere innsatsen for auka rekruttering. Vi må ha ei brei tilnærming til feltet. Blant anna vil det òg frå bispedømmets side vere viktig med eit målmedvite samarbeid med utdanningsinstitusjonane og å vere i rapport med satsinga som no skjer i Kyrkjerådet.
Den lutherske kyrkja reknar lokalkyrkjelyden som grunneining. Kyrkja finn stad der evangeliet blir forkynt og sakramentforvaltinga. Kyrkja er til stades i denne samlinga om «dei heilage tinga». Kyrkja framstår som synleg storleik som lokalkyrkjelyd. Vi må prioritere rekrutteringa til lokalkyrkjelydens tenester. Det er i «førstelinjetenesta» at kyrkja møter folket og er folkekyrkje i genuin mening. Derfor har vi òg som kyrkje ein jobb å gjere når det gjeld å motivere til teneste nett i lokalkyrkjelyden
.
Kontinuitet og fornying
Det sentrale oppdraget til kyrkja er å forkynne evangeliet om Jesus Kristus til nye menneske og generasjonar. Det stadige utfordringa er å vere tru mot dette oppdraget under skiftande tider og vilkår. Dette krev vilje og evne til fornying. Kyrkja blir berre opplevd som relevant om ho er i stand til å lytte seg inn til og å tolke samtidas menneske si livskjensle. Som ein tradisjonsorientert organisasjon må Den norske kyrkja finne ein fruktbar balanse mellom kontinuitet og fornying.
Den norske kyrkja er inne i omfattande endringsprosessar knytt til store reformer. Mykje i desse prosessane er framleis ikkje avklara. Kyrkja må finne sin veg i eit endra landskap. Eg ser det som ei utfordring å få til gode ordningar for kyrkjelydar og tilsette.
Feltet religion er i endring i Noreg. Det norske samfunnet har vorte multireligiøst. Med stadig større rett kan vi snakke om ein religiøs marknad der tilboda er mange. Religionsmangfaldet medverkar til å endre vilkåra for Den norske kyrkja. Ikkje minst utfordrar det til dialog over trus- og livssynsgrensene. Samstundes som religionsmangfaldet aukar, blir kyrkja utfordra av ein framveksande sekulær kultur, som stilles spørsmålet om tru overhovudet er mogleg. Menneskelivet blir sett på som sjølvtilstrekkeleg. Gud er ikkje naudsynt for å skape meining i tilveret.
At kristen tru på denne måten ikkje er eit sjølvsagt val, utfordrar det den kyrkjelege verksemda. Kyrkja kan ikkje i same grad som tidlegare stole på tradisjon og felles åtferd frå befolkninga si side. Vi kan sjå tendensar til religiøs tradisjonsforvitring, noko den generelle nedgangen i dåpstala kan tolkast som uttrykk for. Kyrkja treng å arbeidde målmedviten med denne problematikken i tida som kjem.
Bispekandidat i Sør-Hålogaland
Frå TFs heimesider:
Hallgeir Elstad en av 5 nominerte til ny biskop i Sør-Hålogaland
Bispedømmerådet i Sør-Hålogaland ferdigstilte 4. mai sin liste over nominerte til bispestolen i Sør-Hålogaland. To av de 5 nominerte har sin utdanning fra TF.
I tillegg til Hallgeir Elstad har Kari Veiteberg tatt sin utdanning på TF. De tre siste nominerte er Olav Rune Ertzeid, Ann-Helen Fjeldstad Jusnes og Kristine Sandmæl.
På kirken.no kan vi lese at leder av Sør-Hålogaland bispedømmeråd, Marit Hermstad, konstaterer at de har fem gode kandidater på listen. Hun fremhever også at listen er historisk med tre kvinner blant de nominerte.
Glad for nominasjon
Hallgeir Elstad forteller at han synes det er veldig hyggelig å bli nominert. Han ser frem til en spennende prosess fremover.
-Det er selvsagt ekstra hyggelig å bli nominert i akkurat Sør-Hålogaland, som er bispedømmet jeg selv kommer fra, sier Elstad i en kommentar til nominasjonen.
Han har i mange år hatt god kontakt med bispedømmet, og har tilbrakt mange somre i Lofoten som vikarprest.
Hallgeir Elstad tok profesjonsstudiet i teologi ved Det teologiske fakultet, før han i 1990 ble ordinert i Borge kirke i Lofoten. Elstad ble ansatt som doktorgradsstipendiat i 1992, og tok sin doktorgrad i teologi i 1998. Siden 1999 har han vært ansatt som førsteamanuensis og senere professor i norsk kirkehistorie. Han har de siste 3 årene vært prodekan ved fakultetet.
Avgjøres til høsten
Tilsettingsprosessen vil nå fortsette frem til høsten. Prosessen i bispedømmerådet startet allerede i februar, og det kom inn hele 56 navneforslag når de startet innhentingen av navn på aktuelle kandidater. Frem til 27. mai er det også mulig med tilleggsnominasjoner.
De stemmeberettigede kan avgi sine stemmer mellom 1. juni og 13. august. 14. august offentliggjør så Kirkerådet resultatet. Dette valget er rådgivende, og Kirkerådet skal tilsette ny biskop i sitt møte i Bodø 16.-18. september. Den nye biskopen innsettes i januar 2016.
Hallgeir Elstad 